Afl. 1/5 Wat is een slim huis of, wat maakt een huis slim?

Aflevering 1: Wat is een slim huis?

In 5 afleveringen leg ik alles uit over het slimme huis en in deze aflevering gaat het over wat is een slim huis of anders, wat maakt een huis slim?

We hebben in Nederland al voor meer dan 6 miljard euro aan slimme apparaten in huis!

Op internet heb ik gezocht over het slimme huis in Nederland ofwel, de “smart home”. In dit artikel (juli 2024) van Multiscope als onderdeel van “Hét onderzoek naar de status van domotica in Nederland” is te lezen dat de totale “smart home” markt inmiddels de 6 miljard ruim is gepasseerd.

Dat zegt op zich niet zoveel over wat een slim huis is, want uit het artikel blijkt dat er naast het totale bedrag geteld is hoeveel huishoudens minimaal 1 slim apparaat hebben en dat zou ik dan niet direct een slim huis willen noemen 😉

Het is een flink bedrag wat betekent dat er toch iets op gang aan het komen is met betrekking tot het slimme huis. We kopen massaal spullen maar hoe slim is nu jouw huis?

Om toch de vraag te beantwoorden wat nu een slim huis is heb ik een voorbeeld opgezocht hoe het ultieme slimme huis er uit moet zien, zoals het huis van Bill Gates.  Genaamd Xanadu 2.

Bill heeft genoeg centjes om eens lekker uit te pakken en dat heeft hij ook gedaan.

In deze video kan je zien hoe het is geworden.

Het is natuurlijk prachtig maar dan weten we nog steeds niet wat een huis slim maakt?

Is dat alleen veel geld hebben en spullen kopen of is er meer nodig?

Bekijk deze aflevering op YouTube

ChatGPT en Google komen tot dezelfde conclusie

ChatGPT en aan Google Gemini geven beide aan dat hoe meer verschillende apparaten je hebt, uiteindelijk Home Assistant en Homey de betere oplossingen zijn. Lees even mee.

Ik heb aan ChatGPT en Google Gemini exact dezelfde vragen gesteld en ondanks wat verschillende details in de antwoorden komt het dan toch neer op:

Een slim huis is waar verschillende apparaten  via 1 of meerdere netwerken onderling met elkaar communiceren en worden aangestuurd door automatiseringen en via 1 dashboard kunnen worden bediend.

Dus 1 systeem waar alles bij elkaar komt ongeacht via wat voor protocol (WiFi, Zigbee, Zwave, Bluetooth of Matter) deze apparaten gebruiken en een centrale plek waar de automatisering van taken plaatsvindt.

Het begrip protocol leg verderop uit want dit is essentieel om keuzes te maken hoe je jouw slimme huis wil inrichten.

Zowel ChatGPT als Google Gemini geven daarbij aan dat eenvoudige installaties wel via cloudoplossingen kunnen zoals Google Home, Amazon Alexa en ook Apple HomeKit maar als het complexer gaat worden je toch bent aangewezen op Home Assistant of Homey van Athom.

De vraag aan ChatGPT en Google Gemini:

Ik wil graag slimme apparaten kopen die met elkaar kunnen communiceren. Stel de persoon is niet technisch, heeft een android telefoon en Windows 11 computers.

Use-case:

als een persoon via de gang het huis binnenkomt moet het ganglicht gaan branden en als er geen persoon meer waarneembaar is moet het licht uitgaan.

• welke apparaten heb ik nodig
• wat moet ik installeren
• waar koop ik dit in Nederland

vervolgens:

kan ik ook een combinatie maken van merken dus motion sensor van hue (of aqara) en lampen van ikea?

en:

kan ik e.e.a. dan ook via een dashboard bedienen?

tenslotte:

en als ik na een tijdje nog meer wil zoals bijvoorbeeld een irrigatiecontroller op de wateraansluiting voor de tuin of thermostaat op de verwarming en mijn zonnepanelen met mijn thuisbatterij aansturen hoe doe ik dat dan?

De conclusie van ChatGPT en Google Gemini:

Voor de hoogste mate van flexibiliteit, de beste lokale werking (snel en betrouwbaar zonder afhankelijkheid van internet), en de meest uitgebreide mogelijkheden voor energiebeheer, is Home Assistant de duidelijke winnaar als uw centrale platform. Het combineert alle merken in één uniform dashboard, waardoor u niet langer gebonden bent aan de apps van de individuele fabrikanten.

Een paar apparaten via Google Home en indien meer apparaten, Home Assistant gaan gebruiken

Zowel ChatGPT als Google Gemini zijn het dus eens dat het slimme huis een centraal systeem heeft waar alle verschillende apparaten samenkomen, de automatisering plaatsvindt en een centraal dashboard is.

OPMERKING: Ik heb de vraag ook gesteld als Apple gebruiker en de uitkomst is min of meer hetzelfde waarbij de nadruk ligt op dat HomeKit zeer gebruiksvriendelijk is echter niet veel aan boord heeft voor automatisering.

Een tweedeling van platforms voor het slimme huis

Uit het bovenstaande kan je nog een conclusie trekken en dat is dat er eigenlijk maar 2 keuzes zijn:

• Een platform in de cloud waarbij je eenvoudig apparaten via een app kan verbinden met de cloud zoals Google Home, Amazon, Tuya (SmartLife) en SmartThings (Samsung) of de cloud van specifieke merken als IKEA of Hue die met zogenaamde hubs werken;
• Lokaal systeem is een kleine computer waar software op draait wat als een centraal systeem dient om al je apparaten (lokaal) met elkaar te verbinden en heeft uitgebreide mogelijkheden voor automatisering en een centraal dashboard. Voorbeelden zijn Home Assistant of Homey (of andere, zie verder in dit artikel).

Wat is nu het verschil?

Een platform in de cloud – zoals het woord al zegt – communiceert via internet met jouw apparaten thuis, dus niet lokaal.

Is het een apparaat dat via Wifi communiceert, dan gebeurt dat via een app op je telefoon waar je het apparaat eerst registreert.

Als het apparaat via een ander protocol dan Wifi (leg ik later uit) communiceert, dan heb je een hub nodig om het apparaat te registreren waarbij de hub dus eigenlijk een soort vertaler of coördinator is.

Heb je verschillende merken, dan heb je vaak meerdere hubs nodig.

Een lokaal systeem is een kleine server (computer) die je thuis installeert en waar antennes op zitten waarmee de verschillende apparaten van verschillende merken met de server kunnen communiceren waardoor je geen hubs nodig hebt.

Die antennes – meestal 1 of 2 – zijn om netwerken ofwel “draadloze protocollen” waarmee jouw slimme apparaten communiceren zoals WiFi, Zigbee, Zwave, Bluetooth of Matter, met de server te verbinden.

Waarom we verschillende netwerkprotocollen hebben, leg ik verderop uit.

De data van al die apparaten wordt lokaal opgeslagen en verlaat dus niet je huis. Via de software  van het systeem kunnen ook allerlei koppelingen worden gemaakt naar (ja, ja) de cloud-platforms.

Het kunnen ook koppelingen zijn om een lokale verbinding met een apparaat te maken maar ook verbindingen om data of informatie op te halen zoals bijvoorbeeld het weerbericht of een andere dienst.

Het doel is dat jouw apparaten thuis, lokaal communiceren met het lokale centrale systeem en dus blijven werken, ook als er geen internet is.

Omdat het voor een cloud-platform ingewikkelder is om verschillende apparaten van verschillende merken te koppelen en aan te sturen, zijn de mogelijkheden voor automatisering beperkt tot het maken van routines of scenes zoals dat heet.

Dit is vaak beperkt tot eenvoudige opdrachten om een apparaat aan of uit te schakelen waarbij het vaak niet mogelijk is om allerlei condities mee te geven.

Bij een lokaal systeem communiceren alle apparaten met elkaar via het centrale systeem op de computer en zijn de mogelijkheden voor automatiseringen eindeloos.

Een overzicht van alle cloud en lokale platformen op jaar van introductie

Reden voor deze tabel is om te laten zien dat de cloud-platforms pas veel later (2012 SmartThings en 2015 Amazon Alexa als eerste) beschikbaar kwamen. Daarvoor waren er al de open-source projecten die vooral door hobbyisten werden gebruikt. Google Home is een hekkensluiter.

Waarom hebben we eigenlijk al die verschillende netwerken of protocollen?

Vooral om het ingewikkeld te maken, lijkt het wel, maar dat is niet zo.

Laat ik het met een voorbeeld uitleggen:

Een Wifi apparaat op zolder installeren als het Wifi bereik daar slecht is gaat problemen geven. Daar zijn alternatieven zoals Zigbee voor. Maar het is niet alleen bereik want de belangrijkste reden is energieverbruik van een apparaat. Je zal geen slim Wifi apparaat tegenkomen wat op een batterij werkt.

Het is dus zaak om de juiste mix (afhankelijk van jouw huis) te vinden als je meerdere apparaten met verschillende protocollen gebruikt. Uiteindelijk is het doel dat deze apparaten met elkaar kunnen communiceren via een centraal systeem.

Gebruik je een cloud-platform om je apparaten te verbinden, heb je voor elk soort netwerkprotocol (en fabrikant) een hub nodig.

De reden voor deze verschillende protocollen is het energieverbruik. Wifi verbruikt veel energie en deze apparaten zie je dan ook zelden (of nooit) in apparaten die op een batterij werken.

Wifi bestaat sinds 1990 en verbruikt dus veel energie. Schakel de Wifi op je telefoon maar eens een dag uit en ineens doe je veel langer met je accu.

Met de opkomst van IoT (Internet of Things) moest hier een oplossing voor komen. In 2003 werd de Zigbee alliantie opgezet als standaard voor slimme apparaten. Zigbee is energiezuinig (er gaat veel minder data doorheen) en is daarom ook geschikt voor apparaten op batterijen.

Bovendien is Zigbee een zogenaamd “Mesh-systeem”. Dit maakt het mogelijk om apparaten onderling samen te laten werken om het signaal te transporteren. Het zijn dan als het ware versterkers van het signaal.

Vergelijkbaar met Zigbee kwam ZWave rond 1990 beschikbaar wat vergelijkbaar is qua energieverbruik maar een “gesloten licentiesysteem” hanteert. Z-Wave werkt op een lagere frequentie dan Wifi om verstoringen (interferentie) te voorkomen en heeft een langer bereik.

Zigbee is goedkoper voor fabrikanten dan Z-Wave echter werkt via dezelfde 2,4 Ghz band waar vaak ook WiFi en Bluetooth netwerken op zitten en dit kan weleens voor storing (interferentie) zorgen.

Zigbee is niet alleen goedkoper voor een fabrikant maar ook sneller en schaalbaarder waardoor het al jaren op grote schaal wordt gebruikt voor slimme apparaten.

Belangrijk om te weten is doordat Zigbee een “open standaard” is – in tegenstelling tot  Z-Wave – en fabrikanten zelf aanpassingen kunnen maken waardoor Zigbee apparaten van verschillende fabrikanten niet altijd hetzelfde protocol volgen. Dit is vooral onhandig via de cloud omdat je dan weer een andere hub nodig hebt.

En toen was daar Matter!

Gebaseerd op Zigbee maar met aanpassingen om apparaten van verschillende merken lokaal samen te laten werken en vooral bedoeld om het aantal hubs te verminderen en apparaten via 1 app te kunnen bedienen, ook die van een andere fabrikant.

De meeste grote bedrijven hebben zich hierbij aangesloten en langzaam komen er steeds meer (duurdere, licentie moet worden betaald) apparaten met ondersteuning voor Matter.

Matter gaat zeker helpen om de huidige nadelen “via de cloud” te verminderen ook omdat de apparaten dan ook lokaal kunnen worden aangestuurd.

Voor de lokale systemen maakt Matter niet veel uit. De nadelen die daarmee worden opgelost spelen niet bij lokale systemen. Matter wordt overigens wel door de meeste lokale systemen ondersteund.

Waar zitten de voor- en nadelen tussen cloud en lokaal?

Het grootste nadeel van een apparaat dat via de cloud is verbonden en daar wordt bestuurd, is het feit dat het apparaat eigenlijk niet van jou is. De fabrikant kan via de cloud functies toevoegen maar ook weghalen en kan ook besluiten met dit apparaat te stoppen. Je kan er dan niets meer mee ofwel, e-waste!

Het is bijna overbodig te melden dat als je internetverbinding wegvalt, het apparaat dan ook niet meer werkt. Denk hierbij aan lichten, schakelaars en soms ook deursloten.

Ook een nadeel is dat je zoals eerder vermeld, voor bepaalde apparaten een zogenaamde hub nodig hebt. Deze hubs zijn over het algemeen duurder dan het apparaat zelf en wordt het ook lastiger om andere merken toe te voegen want die hebben meestal hun eigen hubs die onderling niet met elkaar communiceren.

Lees hier een overzicht met de beperkingen per cloud-platform.

Het voordeel van de cloud is dat je er geen omkijken naar hebt als het eenmaal staat en je alles via je je telefoon kan doen maar een dasboard is beperkt aan te passen en dit geldt ook voor de automatisering. Het draait dus om gemak en daar hangt een prijskaartje aan.

Al deze nadelen kent een lokaal systeem niet. Het enige nadeel is dat het opzetten van een dergelijk systeem complexer is voor de gemiddelde gebruiker en als je weinig kennis hebt van IT en techniek, het een steile leercurve kan zijn. Je kan dan beter de installatie uitbesteden, net zoals je de installatie van een alarminstallatie ook meestal uitbesteed.

Voor een lokaal systeem geldt ook dat je eerst de hardware moet kopen. De kosten daarvan bespreek ik in de volgende aflevering.

 

SmartMaker is een Home Assistant specialist en maakt graag een offerte voor je!

 

De keuze voor Home Assistant

Bij SmartMaker is gekozen voor Home Assistant. Die keuze is gemaakt nadat ik een paar jaar met OpenHAB heb gespeeld. Ook een prima systeem echter mist de onderstaande voordelen van Home Assistant.

De redenen voor Home Assistant (HA):

• HA is het meest flexibel voor wat betreft dashboards;
• Heeft een wereldwijde actieve community heeft van meer dan 300.000 “tinkerers” (slimme mensen die graag mooie oplossingen kunnen programmeren);
• Het meeste aantal actieve installaties wereldwijd heeft (2025 > 2 miljoen);
• Gegarandeerd open-source is en niet commercieel (stichting in Zwitserland);
• Superstabiel;
• Talloze integraties om andere apparaten en platforms te koppelen;
• Elke maand talloze aanvullingen en verbeteringen doorvoert met upgrades.

De kers op de taart is dat HA de laatste 2 jaar grote stappen heeft gemaakt door AI en spraakbesturing te integreren in de software en daarmee lopen ze ver vooruit op de rest.

Een leuk weetje; de oprichter is Paulus Schoutsen, een Nederlander.

Hier lees je een leuk stukje over hem.

Is de rest dan rommel? Zeker niet, als je een lange termijn oplossing zoekt die ook verschillende apparaten, automatisering, lokaal en via een dashboard kan bedienen is Homey Pro ook een goede keus.

Mijn bezwaar met Homey is dat ik beperkt ben in de keuze voor hardware (Homey hub is verplicht) en Homey beperktere (t.o.v. HA) mogelijkheden voor het dashboard en toch deels afhankelijk is van de cloud.

Daarnaast is Homey in 2024 overgenomen door LG en daarmee voor altijd “gesloten software” en commercieel. Homey hanteert ook abonnementen wat maandelijkse terugkerende kosten betekent op je al gedane investeringen.

Voor een vergelijk van Home Assistant en Homey Pro bekijk eens deze video.

Tenslotte nog dit als je denkt dat je nu zit met apparaten van Google, Amazon, Tuya en al die anderen, wees gerust, Home Assistant heeft daar integraties voor dus er hoeft niets te worden weggegooid.

De meest voorkomende automatiseringen in een slim huis

1. Verlichting

• Lichten automatisch aan bij zonsondergang, uit bij zonsopkomst.
• Bewegingssensor activeert verlichting in hal, wc of badkamer.
• Nachtverlichting gedimd (bv. ganglampen op 20% helderheid na middernacht).
• Alles-uit scène bij het verlaten van huis.

2. Verwarming & Klimaat

• Slimme thermostaat die terugschakelt naar eco-modus wanneer iedereen weg is.
• Voorverwarmen/koelen van het huis vlak voor thuiskomst.
• Geofencing: verwarming aan zodra iemand in de buurt van huis komt.
• Automatische ventilator of airco inschakelen bij overschrijding temperatuur of vochtigheid.

3. Beveiliging

• Automatische deurvergrendeling zodra het huis leeg is of bij bedtijd.
• Pushmelding wanneer deur of raam openstaat terwijl alarm actief is.
• Automatische inschakeling camera’s of sirene bij detectie van beweging (indien niet thuis).
• Slimme deurbel → lampen laten knipperen of melding op tv/smart speaker.

4. Energiebeheer

• Uitschakelen van apparaten bij piektarief of wanneer ze niet gebruikt worden.
• Slimme stekkers automatisch uit voor energie-slurpende toestellen (bv. boiler, wasmachine).
• Laadpaal EV aansturen op goedkope stroomtijden (dynamische tarieven).
• Integratie met zonnepanelen → verbruik afstemmen op productie.

5. Comfort & Dagelijkse routines

• “Goedemorgen” scène: gordijnen open, koffiezet aan, radio of favoriete playlist starten.
• “Bedtijd” scène: alle lichten uit, deuren vergrendelen, thermostaat lager, alarm activeren.
• Spraakcommando’s koppelen aan scènes (“Alexa, filmavond” → tv aan, lichten dimmen, gordijnen dicht).
• Meldingen: wasmachine/droger klaar, brievenbus of pakket geleverd.

6. Integraties & Presence

• Geofencing → verlichting/verwarming op basis van aanwezigheid.
• Combineren van meerdere voorwaarden (bijv. alleen lamp aan als het donker is én er beweging is).
• Gastmodus (huis reageert anders bij bezoek).

In de volgende afleveringen:

2) Voor- en nadelen en de kosten van een slim huis?

3) Hoe begin je een slim huis en wat is ervoor nodig?

4) Onderhoud en uitbreiding van je slimme huis?

5) Wat is de toekomst van het slimme huis?